Tęcza jaka jest każdy widzi, że tak sparafrazuję sentencję ks. Benedykta Chmielowskiego. Niemniej jednak jeśli chodzi o kolory tęczy, już bywa z tym trochę gorzej. Bo niby wiemy, że jest ich siedem, ale nie każdy umie je wymienić poprawnie. Dlatego przybliżymy Wam całą wiedzę na temat tęczy i jej kolorów. Zacznijmy od wyjaśnienia czym jest tęcza i skąd się bierze oraz jakie ma kolory w swoim składzie.
Kolory tęczy – jakie kolory ma tęcza?
Kolory tęczy to siedem widzialnych barw, które są kolejno ułożone i stanowią spektrum światła widzialnego. Kolejność kolorów w tęczy zwykle jest przedstawiana akronimem VIBGYOR lub skrótem ROYGBIV. Oto opis każdej z barw tęczy:
- Kolor czerwony (Red) – to pierwszy kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 700 nm.
- Pomarańczowy (Orange) – to drugi kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 590 nm.
- Żółty (Yellow) – to trzeci kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 570 nm.
- Zielony (Green) – to czwarty kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 500 nm.
- Błękitny (Blue) – to piąty kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 475 nm.
- Indygo (Indigo) – to szósty kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 445 nm.
- Fioletowy (Violet) – to siódmy kolor tęczy. Jest to kolor o długości fali około 400 nm.
Jak zapamiętać kolejność kolorów w tęczy?
Jak zapamiętać kolory tęczy? Wystarczy zapamiętać krótką rymowankę:
„Czemu patrzysz żabko zielona na głupiego fanfarona?”
Każdy wyraz zaczyna się od pierwszych liter kolorów tęczy. Kolejność kolorów to: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, fioletowy.
Jak powstaje tęcza?
Tęcza powstaje w wyniku rozszczepienia białego światła słonecznego na kolorowe składowe za pomocą kropli wody w powietrzu. Każda kropla działa jak pryzmat, załamując, odbijając i rozpraszając światło. Białe światło składa się z promieni o różnej długości fali, z których każdy odpowiada za inny kolor widma.
Kiedy światło przechodzi przez kroplę deszczu, odbija się od jej wewnętrznej powierzchni, a następnie jest rozpraszane na składowe kolorowe. Te kolorowe promienie są następnie odbijane od tylnej powierzchni kropli, a następnie przechodzą przez nią, tworząc tęczę. Każda kropla deszczu działa jako mały pryzmat, co prowadzi do powstania tęczy na całym niebie.
Kąt, pod jakim światło słoneczne wchodzi i wychodzi z kropli, jest stały dla każdej kropli i wynosi około 42 stopni. Dlatego tęcza ma charakterystyczny kształt łuku o promieniu około 42 stopni wokół słońca lub innej źródła światła.
Kolory tęczy są ułożone w porządku od czerwieni do fioletu, ponieważ różne długości fal światła są załamywane pod różnymi kątami i wychodzą z kropli pod różnymi kątami. Ostatecznie światło rozszczepia się na barwy składowe, które tworzą piękne i charakterystyczne kolory tęczy.
Zjawisko tęczowania – iryzacja
Iryzacja to zjawisko optyczne pojawiające się w postaci metalicznego lub tęczowego koloru na powierzchni przedmiotów przezroczystych i półprzezroczystych oraz na spękaniach i nierównościach. Zjawisko to pojawia się też na ciałach niektórych zwierząt. Wynika z rozproszenia lub ugięcia światła na elementach ich okrywy, takich jak muszle, łuski czy pióra.
W praktyce obserwujemy tęczowanie bardzo często – np. patrząc na bańki mydlane, na których tworzy się tęcza lub na rozlaną benzynę na chodniku. Macica perłowa – wewnętrzna warstwa muszli niektórych małżów, także posiada właściwości iryzujące. Masę tę wykorzystuje się w jubilerstwie do tworzenia pięknej i modnej biżuterii.
Sama nazwa iryzacja pochodzi od greckiego słowa iris, które oznacza tęczę. Ponadto w greckiej mitologii bogini Iris przedstawiana była właśnie pod postacią tęczy.
Co jest na końcu tęczy?
Przede wszystkim musimy tu wyjaśnić, że tęcza nie ma początku ani końca. Tęcze zawsze są okręgami. Co prawda na niebie widzimy je jako łuki, ale to dlatego, że resztę okręgu przysłania nam horyzont. W efekcie tęcza wygląda tak, jakby miały początek i koniec, lecz jest to po prostu złudzenie optyczne.
Niemniej jednak w dawnych czasach ludzie widząc kolorowy łuk tęczy, sądzili, że na jego końcu znajduje się garnek pełen złota. Tego skarbu strzeże celtycki skrzat Leprechaun. Jest to mityczny niski człowieczek ubrany w szmaragdowy anglez (długi surdut), z brodą i fajką.
Symbolika tęczy
Tęcza jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i kolorowych zjawisk atmosferycznych, a jej symbolika jest bogata i różnorodna. W wielu kulturach tęcza symbolizuje nadzieję i obietnicę odbudowy po nawałnicach, powodziach lub innych katastrofach naturalnych.
Tęczę za symbol duchowy związany z różnymi praktykami duchowymi i religijnymi traktuje wiele religii świata. Na przykład w mitologii nordyckiej tęcza Bifröst była mostem, którym bogowie podróżowali między światami. W Biblii z kolei tęcza symbolizuje znak przymierza pomiędzy ludźmi a Bogiem. Kiedy cofają się wody po biblijnym Potopie, Bóg mówi do Noego, że tęcza będzie służyć jako znak przymierza, zapewniający o tym, że świat już nigdy więcej nie zostanie zniszczony.
Tęcza to także symbol harmonii, jedności i pokoju między różnymi grupami ludzi i narodów. Nic więc dziwnego, że jako swój znak rozpoznawczy obrał go sobie ruch LGBT+ zrzeszający ludzi o odmiennej orientacji seksualnej. Kolory tęczy oznaczają tu różnorodność i piękno inności.
Tęcza jako most w podaniach ludowych i mitach
Według wielu podań i mitów ludowych tęcza symbolizowała most pomiędzy światem duchowym a niebiańskim. W greckiej mitologii tęcza była mostem, po którym biegły posłańcy bogów. Według tej legendy, tęczę stworzyła bogini Iris, która nosiła na sobie tęczowe szaty.
W podaniach indiańskich tęcza jest symbolem pokoju i harmonii. Wierzono, że gdy na niebie pojawi się tęcza, to oznacza, że duchy przodków patrzą na ziemię i błogosławią ją. Podobnie sądzili Słowianie, dla których tęcza stanowiła most, po którym mogli podróżować zmarli pomiędzy światem żywych i umarłych.
W podaniach afrykańskich z kolei tęcza symbolizowała bogactwo i obfitość. Wierzono, że kiedy na niebie pojawi się tęcza, to oznacza, że nadchodzą dobre czasy.
Kolory tęczy w modzie
Moda z tęczowymi barwami często jest kojarzona z wakacjami i letnią atmosferą, a także z wolnością i odwagą, by wyrażać siebie tak, jak się chce. Wiele osób wykorzystuje tęczowe barwy, aby wyrazić swoją tożsamość i związek z ruchem LGBT.
W modzie tęczowe barwy stosuje się wszędzie – na ubraniach, butach, dodatkach i biżuterii, a także na makijażu i paznokciach. W wielu kolekcjach projektantów, można zobaczyć tęczowe motywy, printy i wzory. Tęczowe barwy są także wykorzystywane w projektach, które promują równość, tolerancję i akceptację różnorodności. W wielu kampaniach reklamowych tęczowa flaga lub motyw tęczy są wykorzystywane do promowania idei równości i walki z dyskryminacją.
Ruch LGBT+
Ruch LGBT (skrót od ang. lesbian, gay, bisexual, and transgender – lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych) to ruch społeczny, polityczny i kulturowy, który stara się walczyć z dyskryminacją i nietolerancją wobec osób LGBT oraz dąży do równouprawnienia i akceptacji dla osób o różnej orientacji seksualnej i tożsamości płciowej.
LGBT skupia osoby o różnych orientacjach seksualnych i tożsamościach płciowych, którzy stają w obronie swoich praw, w tym prawa do małżeństwa i adopcji dzieci, równych szans w pracy i życiu społecznym oraz walki z dyskryminacją i przemocą.
Ruch LGBT powstał w latach 60. i 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Europie, jako odpowiedź na nietolerancję i przemoc wobec osób LGBT. W ciągu ostatnich dziesięcioleci, ruch ten zyskał na sile i rozprzestrzenił się na cały świat, przyczyniając się do poprawy sytuacji osób LGBT w wielu krajach.
Tęcza LGBT+
Historia tęczowej flagi dla ruchu LGBT sięga lat 70. XX wieku. A dokładnie 1978 roku, kiedy to Amerykanin Gilbert Baker, były żołnierz, artysta, gej i drag queen, stworzył tęczową flagę. Harvey Milk, jeden z pierwszych otwarcie homoseksualnych urzędników w USA, zainspirował go do zaprojektowania symbolu dumy dla społeczności LGBT, który miał być wykorzystany na paradzie Gay Freedom Day Parade w San Francisco.
Baker uznał, że flaga będzie najlepszym sposobem na wyrażenie dumy. Według niego flagi to najpotężniejsza demonstracja dumy. Jak powiedział w jednym z wywiadów: „Wtedy naszym zadaniem jako gejów było ujawnienie się, bycie widocznym, życie w prawdzie i wyjście z kłamstwa. Flaga była idealnym sposobem na ogłoszenie swojej widoczności i powiedzenie: »Oto kim jestem!«.
Gilberta Bakera do wyboru tęczowego motywu zainspirowały tęczowe flagi używane podczas pokojowych protestów w latach 60. oraz piosenka „Somewhere Over the Rainbow” Judy Garland z filmu „Czarnoksiężnik z Krainy Oz”. Baker uważał również, że tęcza to „naturalna flaga z nieba”, dlatego uznał, że idealnie pasuje jako symbol czegoś ważnego.
Kolory tęczy na fladze LGBT – ile jest kolorów?
Paski na tęczowej fladze stworzonej przez Bakera składały się z ośmiu kolorów, z których każdy miał swoje znaczenie: różowy symbolizuje seksualność, czerwony – życie, pomarańczowy – uzdrowienie, żółty – światło, zielony – naturę, turkusowy – sztukę, indygo – spokój i harmonię, a fioletowy – duchowość. Kolory miały odzwierciedlać zarówno ogromną różnorodność, jak i jedność społeczności LGBTQ.
Obecna tęczowa flaga LGBTQ+ składa się z sześciu pasków, a kolory są ułożone w tęczy: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski i fioletowy. Każdy kolor symbolizuje coś innego: czerwony – życie, pomarańczowy – uzdrowienie, żółty – słońce, zielony – natura, niebieski – spokój, a fioletowy – duchowość. W niektórych wersjach flagi dodaje się jeszcze kolor brązowy, symbolizujący różnorodność rasową, oraz kolor czarny, symbolizujący osoby queer, które są narażone na przemoc i dyskryminację z powodu swojego koloru skóry.
Motyw tęczy w sztuce
Tęcza była i nadal jest źródłem inspiracji dla wielu artystów na całym świecie. Jej piękno i kolorowe odcienie stanowią idealną inspirację do tworzenia dzieł sztuki w różnych dziedzinach. W sztuce malarskiej tęcza pojawia się często jako motyw dekoracyjny, na przykład na obrazach pejzażowych lub w postaci abstrakcyjnych kompozycji. Jednym z najsłynniejszych obrazów przedstawiających tęczę jest Katedra Salisbury pędzla John’a Constable’a.
Motyw tęczy i jej kolorów często wykorzystują artyści w sztuce ulicznej oraz w grafice komputerowej. Stanowi motyw dekoracyjny na murach i elewacjach budynków oraz efekty wizualne z wykorzystaniem kolorów tęczy.
W rzeźbie tęcza pojawia się rzadziej, ale można znaleźć przykłady chociażby abstrakcyjna rzeźba Tęcza autorstwa Armanda Pierre Fernandeza.
Kolory tęczy u zwierząt
Czy istnieją tęczowe zwierzęta? Okazuje się, że tak. Jak już wspominaliśmy wcześniej, są zwierzęta u których zachodzi zjawisko iryzacji. Mieniących się w kolorach tęczy jest na przykład dużo gatunków ryb akwariowych i morskich. Z rybek hodowlanych warto wymienić danio tęczowe oraz babkę tęczową. Pstrąg tęczowy to z kolei ryba morska, której łuski mienią się w kolorach tęczy. Z bardziej egzotycznych gatunków warto wspomnieć piękne papugoryby z gatunku Scarus, które zamieszkują rafy koralowe. Ich tęczowe łuski są imponująco kolorowe.
Z ptaków nie można pominąć pięknych pawi, których iryzujące ogony przyciągają samice. Jest jeszcze jeden, mały i niepozorny ptak, który zamieszkuje tereny tajgi. Mowa oczywiście o sikorczaku tybetańskim, który jest upierzony w kolorach tęczy. Ten mały ptaszek wielkości wróbla wygląda tak zachwycająco, że aż trudno uwierzyć, że jest prawdziwy. Oczywiście jak to w przypadku ptaków bywa, kolorowe upierzenie dostało się tylko samcom. Samiczki tego gatunku są brunatno-szare.
W Afryce również można spotkać gatunek ptaka we wszystkich kolorach tęczy. Nazywa się kraska liliowopierśna (Coracias caudatus) i jest zagrożony wyginięciem.
Mitologiczne zwierzęta w kolorach tęczy
Tęczę od zawsze utożsamiano z czymś magicznym i nieuchwytnym. Nic więc dziwnego, że łączono ją z różnymi mitologicznymi stworzeniami. Najbardziej znanym jest jednorożec czyli biały koń z rogiem. W zależności od podań koń ten miał tęczowy róg bądź grzywę. Jest jeszcze Garuda tęczowy ptak z mitologii hinduskiej, którego uważa się za króla ptaków. Jest to mityczny ptak, który łączy w sobie cechy orła i człowieka.
Aztekowie z kolei wierzyli w boga Quetzalcoatla, którego symbolami są pióra tęczowego ptaka o nazwie quetzal. Wierzono, że ptak ten posiada boską moc i stanowi połączenie ziemi i nieba.